Söyleşi İsmail Kara/2 “Erbakan hiçbir zaman sistem karşıtı olmadı”

26.05.2013 Vatan

İslamcılık uzmanı Prof. İsmail Kara:

“Erbakan hiçbir zaman sistem karşıtı olmadı”

Başta “Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi” adlı üç ciltlik antoloji olmak üzere İslamcılık üzerine birçok araştırma ve kitaba imza atan Prof. İsmail Kara ile söyleşimizi sürdürüyoruz.

Türkiye’de 1960 sonrasındaki İslamcılığın büyük ölçüde dışarıdaki birtakım isimleri öne çıkartmasının temel nedenleri neler?
Kara: Aslında 1960 sonrası tercümelerle gelen İslamcılıkla 2. Meşrutiyet dönemi İslamcılığını muhteva olarak karşılaştırdığınızda benzerliklerin farklılıklardan çok olduğunu görürsünüz. Ne var ki 60 sonrası İslamcılığı, cumhuriyet öncesi İslamcılığı “yenilmiş” ve “sesi gür çıkmayan, sisteme entegre olmuş” bir İslamcılık olarak görüyor. Yoksa Müslüman Kardeşler’in İslam yorumuyla meşrutiyet İslamcılığının İslam yorumu arasında zıtlıklardan çok paralellik var. O noktada başka unsurlar devreye giriyor.

Bütün bunları ümmetçilik kavramıyla açıklayamaz mıyız?
Kara: Ümmetçilik İslam dini ve kültürünün içerisinde olan bir şey. Bir Müslümanın diğer Müslümanlarla kardeş olması, onları gözetmesi anlamında her Müslüman ümmetçidir. Problem şurada: Ümmetçilik 60 sonrası İslam dünyasındaki İslamcı hareketlerde milliyetçi ve yerli unsurları baskılayarak siyasi ve fikri birliği sağlamak için kullanılan kuvvetli bir araç haline dönüşüyor. Bunun daha önceki dönemde de bazı unsurları var. Üstüne, Markist-sosyalist söylemlerden etkilenerek enternasyonalizme açılan bir kapı oluyor. Bu iki unsur da Türkiye’de 60 sonrası İslamcılık açısından fevkalade önemli. Dolayısıyla ümmetçiliğe doğru bir ses, bir his yükseliyor. Bunun kültürel zemini de hazır. Bu farkı ve problemi anlamak lazım. Yani burada şaşırtıcı bir şey yok. Önemli olan nokta ümmetçiliğin ortaya çıkardığı anlama problemlerine, yan meselelere, zayıflayan alanlara hiç eğilmemiş olunması.

Bugün Mısır, Tunus, Libya’da İslamcılar iktidara geliyor, Suriye’de de eli kulağında gibi. Türkiye’de de AKP 10 yıldır iktidarda. Bunlara toplu olarak baktığımızda “İslamcılık kazanıyor” diyebiliyor muyuz?
Kara: İslamcılık hareketi içerisinde uyumu öne çıkartan bir fikir her zaman kuvvetli bir unsur olarak vardır. Dolayısıyla uyum çizgisi üzerinden değerlendireceksek buna başarı olarak bakılabilir. Fikre ve muhtevaya, ilkelere bakan için başarı ölçüsü sadece uyum ve iktidara gelmek olamaz. Çünkü bunlar aynı zamanda çürütücü ve zayıflatıcı unsurlar.

İktidarı istiyorlardı ve elde ettiler.
Kara: Evet Mısır’da ve Tunus’ta iktidara mı geldiler. Yoksa oraya sürüklendiler mi? Benim fikrim iktidara sürüklendikleri istikametindedir. Türkiye’ye intikal etmeden şunu da söyleyelim: İslam dünyasında bugün olup bitenleri Soğuk Savaş sonrasının şartlarına İslam dünyasının uyarlanması olarak görüyorum. Ve bugünden geriye bakarak diyorum ki bu uyarlanma aslında Türkiye’de 12 Eylül ile, Mısır’da 1981’de Mübarek’in gelişiyle, 1979 İran devrimiyle, 1978 Pakistan darbesiyle başladı. Birinci etap budur. 70’lerin sonu 80’lerin başı. Bir de Afganistan Cihadı var. Bunların hepsi aslında Soğuk Savaş sonrası düzenlemelere doğru giden çizgiler. İslam dünyasının büyük coğrafyalarında yaklaşık aynı tarihlerde olan fakat ilk bakışta farklı tarafları önde gibi gözüken gelişmeler bu zaviyeden bakılınca birbirine yaklaşıyor. Türkiye’yi Mısır, İran, Pakistan üzerinden yeteri kadar açıklayamayız. Benzer tarafları var ama yeteri kadar açıklanması mümkün değil.

Ne gibi farklılıkları var?
Kara: 1970 sonları ve 80 başlarında İslam dünyasının büyük coğrafyalarında İslamcılık hareketleri daha fazla radikalleşirken Türkiye’deki İslamcılık hareketleri uyum hattına doğru intikal ediyor. Mısır, İran, Pakistan bölgelerinde 1990’lardan sonra ve hatta 2000’lerde başlayacak olan yönelişler bizde 12 Eylül darbesinden sonra başlıyor. Uyum hattı kuvvetleniyor. Ben Türkiye’deki Milli Görüş hareketini fikriyat açısından önemseyen bir insan değilim biliyorsunuz. Fakat siyaset açısından, muhalefet söylemi açısından İslamcılığa dolaylı katkısı, etkisi itibariyle önemli bir harekettir. Bakınız MSP çizgisinin Refah Hareketi’yle birlikte sert muhalefet damarından vazgeçmesi, uyum çizgisine doğru seyretmesi 1980li yılların sonlarına doğru başlıyor. Adil düzen böyle okunabilir.

Yani Erbakan sistem karşıtı değildi...
Kara: Erbakan hiçbir zaman sistem karşıtı olmadı, biyografisi ortada, sistemi kendisinin, Müslümanların daha iyi çalıştıracağını, ıslah edeceğini savundu, ama sert ve etkili bir muhalif söylemi vardı. Onu sistem karşıtı gösteren ve iktidara taşıyan bu söylemdir. Bu söylem aynı zamanda İslamcılık hareketini de etkiledi, besledi, dönüştürdü.

Milli Görüş hareketinin ana hedefinin dindarların merkeze taşınması olduğu görüşüne katılıyor musun?
Kara: Tabii ama bunu başlatan Milli Görüş değil, DP ile başlıyor. Unutmayın, Erbakan’dan önce mürteci siyasi figür Demirel’di. Tesbihli, takkeli karikatürleri var. Bütün cemaat ve tarikatlar onu destekliyor. O da onları. Takunyalılar sözü onun bürokratları için kullanıldı ilk defa. İşte Özal kardeşler, Recai Kutan, Nevzat Yalçıntaş... Aynı zamanda bu Türkiye’de din-devlet ilişkilerinin siyasi kültür açısından da analiz edilmesini gerektiren bir husustur. Türkiye’de din-devlet çatışması üzerine kurulu bir siyasi söylemin toplumsal karşılığı yoktur. Bunu da hesaba katmak lazım. Sadece Müslümanları sisteme taşımak ve hatta sert muhalefeti eritmek değil, burada Türkiye’deki din-devlet ilişkilerinin ana mantığı üzerinden bir siyasi söylem arama arayışı da var. Erbakan bu çizgiyi kuvvetlendiren bir isimdir şüphesiz.

Yeni Şafak’ta Akif Emre AKP’yi İslamcı değil de Müslümancı diye tanımlıyor. Böyle bir tabire nasıl yaklaşıyorsun?
Kara: Yine belki muhalefet ve uyum ayrımına intikal etmemiz lazım. AK Parti Türkiye’deki İslamcı çizgi içerisinde mütalaa edilecek. Biz beğenelim, beğenmeyelim tarihi olarak bu böyle. Fakat uyumu mutlaklaştırmış bir çizgi olarak. Müslümancı ifadesi belki psikolojik, bürokratik ve iktisadi manada doğru olur. Çünkü kültürel olarak, mesela din eğitiminin kalite kazanması, dini yayıncılığın, gazete ve televizyonların fikir ve muhteva itibariyle güçlenmesi manasında AK Parti’nin Türkiye’ye bir katkısını görmedik. Genel eğitim ve kültür alanından da bahsedebiliriz. Binalardan, bütçelerden, sayılardan bahsetmeyeceksek eğer AK Parti’nin tamamen ihmal ettiği alan milli eğitim ve kültürdür diyebiliriz. Milli eğitim ve kültür politikaları itibariyle Türkiye’nin iyi bir dönemden geçtiğini sanırım kimse iddia etmeyecektir. Ders kitapları felaket. İngilizcenin bu kadar tahakküm ettiği bir dönemde Türkçe, edebiyat, tarih eğitimi yerlerde sürünüyor. Üniversite diye bir şey kaldı mı çok şüpheli. Milli Eğitim ve Kültür bakanlıkları AK Parti döneminde yayıncılıktan vaz geçti. Kimsenin umurunda değil.

Yarın:
AKP ile Gülen hareketi arasındaki farklar ve benzerlikler
El Kaide Türkiye’de neden tutmadı?
İslamcılık öldü mü?

------------------
Dizi: Söyleşi İsmail Kara
1. Uluslararası çevreler şeriatçı bir oluşumu da destekleyebilir
2. Erbakan hiçbir zaman sistem karşıtı olmadı
3. İslamcıların siyasi başarıları diğer önemli problemleri örtüyor

Destek olmak ister misiniz?
Doğru haber, özgün ve özgür yorum ihtiyacı
Bugün dünyada gazeteciler birer aktivist olmaya zorlanıyor. Bu durum, kutuplaşmanın alabildiğine keskin olduğu Türkiye'de daha fazla karşımıza çıkıyor. Halbuki gazeteci, elinden geldiğince, doğru haber ile özgün ve özgür yorumla toplumun tüm kesimlerine ulaşmaya çalışmalı ve bu yolla, kutuplaşmayı artırma değil azaltmayı kendine hedef edinmeli. Devamı için

YAZI DİZİSİ

1	Söyleşi İsmail Kara/1 “Uluslararası çevreler şeriatçı bir oluşumu da destekleyebilir”	25.05.2013
2	Söyleşi İsmail Kara/2 “Erbakan hiçbir zaman sistem karşıtı olmadı”	26.05.2013
3	Söyleşi İsmail Kara/3 “İslamcıların siyasi başarıları diğer önemli problemleri örtüyor”	27.05.2013
4	Prof. İsmail Kara ile İslamcılığın dünü, bugünü, yarını üzerine söyleşi/Tam metin	28.05.2013

Son makaleler (10)

19.11.2024	Nihayet birilerinin beklediği ve umduğu gibi Devlet Bahçeli geri adım mı attı?
10.11.2024	Abdullah Öcalan’a sormak istediğim 20 soru
10.11.2024	Hasan Cemal ile söyleşi: Zamâne Diktatörleri
07.11.2024	Burak Bilgehan Özpek ile söyleşi: Bahçeli DEM Parti açılımından ne umuyor, ne bulabilir?
06.11.2024	Transatlantik: Trump nasıl kazandı? Türk-Amerikan ilişkileri nereye?
05.11.2024	Hatem Ete ile söyleşi: Bahçeli ile Erdoğan ayrışıyor mu?
03.11.2024	Fethullah Gülen öldüğüyle kaldı
01.11.2024	Ruşen Çakır ve Kemal Can ile Haftaya Bakış (239): Esenyurt Belediyesi’ne kayyum atandı - CHP ne yapacak?
30.10.2024	Transatlantik: ABD seçimlerine son 5 - Türkiye’de çözüm süreci tartışmaları İsrail’in İran’a cevabı
27.10.2024	Ertuğrul Özkök niçin Fethullah Gülen’i çok sevmişti?

19.11.2024		Nihayet birilerinin beklediği ve umduğu gibi Devlet Bahçeli geri adım mı attı?
22.09.2024		Ruşen Çakır nivîsî: Di benda hevdîtina Erdogan û Esed de
17.06.2023		Au pays du RAKI : Entretien avec François GEORGEON
21.03.2022		Ruşen Çakır: Laicism out, secularism in
19.08.2019		Erneute Amtsenthebung: Erdogans große Verzweiflung
05.05.2015		CHP-şi Goşaonuş Sthrateji: Xetselaşi Coxo Phri-Elişina Mualefeti
03.04.2015		Djihadisti I polzuyutsya globalizatsiey I stanovitsya yeyo jertvami. Polnıy test intervyu s jilem kepelem
10.03.2015		Aya Ankara Az Kobani Darse Ebrat Khahad Gereft?
08.03.2015		La esperada operación de Mosul: ¿Combatirá Ankara contra el Estado Islámico (de Irak y el Levante)?
18.07.2014		Ankarayi Miçin arevelki haşvehararı